wij niet van gedachten waren veranderd en toch wilden vluchten; dan zou hij ons met een wagen naar veiliger oorden brengen.
De stoet zette zich in beweging, krakend en knersend reden de zwaar beladen wagens de oprit af. Angstig door ons nagestaard, als er nu maar geen granaten zouden vallen op dat blootgestelde stuk weg ..... Opgelucht zagen wij even later de drie overvolle voertuigen langs de Ottenhofstraat uit het gezicht verdwijnen.
Toch gaf het vertrek van de boeren ons een eenzaam gevoel. Als een dreigend Leidmotif flitsten die onheilspellende woorden weer door de gedachten: "De ratten verlaten het zinkende schip."
Verminderd tot vijf man zaten wij weer in de nu zo ruim gelijkende kelder. Onze gedachten volgden de reizigers op hun tocht, de een zeide: "Nu zullen ze al bij het bos zijn, nu is het grootste gevaar voor hen voorbij" en de ander rekende uit hoe lang zij er over zouden doen om met de zware vracht tot Heumen te komen.
In de avonduren was het vrij rustig en wij konden op ons gemak de honden uitlaten. Moeder stelde op haar wandelingetje vast dat de voorgevel van het Klimhuis thans geheel stukgeschoten is; onze buren hebben hun huis gisteren wel net op tijd verlaten.
Buurman H. verscheen in onze kelder om een vernuftig plan te ontvouwen tot het aanleggen van een begeleiding tussen onze beide huizen opdat wij in geval van nood elkanders hulp zouden kunnen inroepen. Vader ging er dadelijk op in, maar verklaarde het plan onuitvoerbaar; buurman H. maakte zich evenwel sterk het de volgende dag voor elkaar te zullen krijgen.
- 106 -
Nauwelijks was de heer H. vertrokken of buurvrouw Lien viel gejaagd binnen met de vraag: "Weten jullie 't als? Om tien uur morgenochtend moet iedereen het dorp verlaten hebben!"
Wij stonden verwezen, alsof een zware slag ons getroffen had. Wat wij ons zelf hadden trachten te verhelen was dus inderdaad waar, het ging mis. Het leed geen twijfel dat de Duitsers er alles op zetten Groesbeek en het gehele verloren terrein te heroveren en de Amerikanen vreesden blijkbaar de aanval niet te kunnen weerstaan. De geweldige bombardementen der laatste dagen hadden ons reeds doen vermoeden dat Groesbeek stormrijp werd gemaakt.
Lien had van haar buurman S. de waarschuwing gekregen dat de mannen van de O.D. rondgingen om alle overgebleven dorpelingen aan te manen zich gereed te maken voor vertrek. Er werden briefjes met raadgevingen voor de evacuatie uitgereikt; Lien had het volgende van de inhoud onthouden: men moest zich naar Wychen begeven, in welke plaats alles voor de ontvangst van de vluchtelingen in gereedheid gebracht was. De evacuatie zou slechts enkele dagen duren, men behoefde niet meer dan enkele dingen mee te nemen: een verschoning, een deken en eetgerei. Voor vervoer van zieken en van allen die de afstand niet lopen konden zou gezorgd worden, de Amerikanen stelden een aantal vrachtwagens ter beschikking .....

Evacuatie 1)

De Burgemeester van Groesbeek maakt bekend, dat de omstandigheden het noodig maken dat een verplichte evacuatie van de geheele burgerbevolking van Groesbeek wordt uitgevoerd.
Voor degenen die toch wenschen te blijven, wordt niet ingestaan, noch wat betreft hunne veiligheid noch ten aanzien van de noodige voeding.
Met den Burgemeester van Wychen is overeengekomen dat de Groesbeeksche bevolking in de gemeente Wychen (Niftrik) kan worden opgenomen.
Op Maandag 2 October a.s. zal de evacuatie kunnen worden doorgevoerd. Zij die kunnen loopen of fietsen, moeten zich op eigen gelegenheid naar Niftrik begeven langs de route Heumensche baan - Heumen - Overasselt - Wychen (verzamelplaats op de markt). Ook voor zieken moet zooveel mogelijk op eigen gelegenheid voor vervoer gezorgd worden. Zij, die onmogelijk op andere wijze kunnen vertrekken, moeten zich verzamelen bij den Boschwachter Arts (Hoenderdaal

[1] In de bundel TERUGKEER zat ook een handgeschreven copie van de bekendmaking van de Burgemeester van Groesbeek. Ik heb deze tekst hier ingepast. P.S.