Historie van Sanatorium Dekkerswald

 

 

Najaar 1906
Dr. N. A. van Spanje pleit in zijn rede op het najaarscongres van de geneeskundige afdeling van de 'Katholieke Wetenschappelijke Vereeniging' voor de oprichting van een Rooms-Katholiek sanatorium. En niet zonder resultaat, want als eerste stap in deze richting wordt op 31 december in Utrecht de 'Vereeniging tot Stichting van Rooms-Katholieke Herstellingsoorden voor Longlijders en Zwakke Kinderen' opgericht. Men besluit tot oprichting van twee tuberculose-instellingen: één voor longtuberculose, hoog in de bossen, Dekkerswald en één voor bottuberculose, Heliomare in Noordwijk aan Zee.


Najaar 1911
De eerste spade van Dekkerswald wordt in de grond gestoken. De architect van het nieuw te bouwen sanatorium is Ed. Cuypers. Tevens komt de werving van personeel op gang. Dr. E. W. Jongmans wordt aangesteld als geneesheer-directeur. De verpleging komt in handen van de zusters van de Heilige Carolus Boromeus uit Maastricht. In de volksmond staan zij bekend als de 'zusters onder de bogen'.


16 oktober 1913
Mgr. J. Pompen, vicaris-generaal van het bisdom 's-Hertogenbosch verricht in het bijzijn van tal van prominenten uit de politiek en gezondheidszorg de plechtige inzegening van het sanatorium. De eerste patiënten waren al op 4 augustus gearriveerd.


1927
Dr. A. J. Henneman volgt Jongmans op als geneesheer-directeur.


1935
Dekkerswald krijgt de beschikking over een eigen operatiezaal. Tot die tijd werden chirurgische ingrepen in Nijmeegse ziekenhuizen verricht.


1944
Geciteerd uit het jaarverslag 1944/1945 van dr A.J. Henneman: "Zondagmiddag 17 september had volkomen onverwachts de allergrootste gebeurtenis, het begin der bevrijding van Nederland en die van 'Dekkerswald' op dat oogenblik plaats. In de onmiddellijke omgeving van het sanatorium daalden de Amerikaansche helden neer en om 5 uur reden de eerste jeeps langs den Nijmeegschen weg. Het enthousiasme was enorm, de opluchting onbeschrijflijk groot, doch tallooze zorgen lagen in het verschiet."
In november '44 lag Dekkerswald onder zwaar granaatvuur.. Het granaatvuur kostte het leven aan één medewerker van Dekkerswald en veroorzaakte veel glasschade. De gebouwen van Dekkerswald bleven nagenoeg onbeschadigd. Het bosterrein daarentegen werd door de militaire activiteiten zwaar beschadigd.


1945/'46/'47
De enorme toename van tuberculose in de jaren '40-'45 vereist noodoplossingen waaronder capaciteitsuitbreiding van de sanatoria. Op het terrein van Dekkerswald worden elf noodpaviljoens, de 'Zweedsche Barakken', geplaatst. Vijf barakken zijn bestemd voor het personeel, de overige zes voor de opvang van maximaal 108 nieuwe patiënten. In september 1947 worden de eerste patiënten opgenomen. De officiële opening van 'Dekkerswald II' zoals deze dependance werd genoemd, vond plaats op 7 december 1947.


1948
De plannen tot nieuwbouw van een zogenaamd 'longstation' waarin onafhankelijk van het sanatorium niet tuberculose gebonden longziekten behandeld kunnen worden nemen vaste vormen aan. Ook de Raad van Bestuur gaat akkoord met de bouw van deze kliniek die vernoemd zal worden naar de grondlegger van Dekkerswald, dr. Van Spanje.


1950
Dekkerswald groeit gestaag. Op 29 oktober opent Mevr. Rohling-van Spanje de naar haar vader vernoemde dr. Van Spanje-kliniek. De kliniek biedt plaats aan achttien patiënten. Enkele maanden daarvoor werd in juli een nieuw personeelsgebouw in gebruik genomen.


1954
Het succes van de tuberculosebestrijding en de sterke daling van het aantal TB-patiënten noopt tot het verleggen van de activiteiten van Dekkerswald naar andere terreinen van de volksgezondheid. Het bestuur besluit de plannen voor de omschakeling naar astma-bestrijding verder uit te werken.


1956
De activiteiten van de 'Vereniging R.K. Herstellingsoorden voor longlijders en zwakke kinderen' worden overgenomen door de Stichting R.K. Herstellingsoorden. De statuten van deze stichting laten meer ruimte toe voor andere dan tuberculosebestrijding gebonden activiteiten.


1958
Op 8 mei van dit jaar neemt dr. A.J. Henneman afscheid van Dekkerswald. Zijn collega en adjunct-directeur A.M.W. Hekking neemt zijn functie over. In hetzelfde jaar legde initiatiefnemer en promotor dr. Eijkel de eerste steen voor het naar hem vernoemde astma-centrum Eijkeloord. In het in 1960 geopende centrum was plaats voor 75 patiënten in de leeftijd van 5 tot 18 jaar.


1962
Op verzoek van het bestuur van het St. Radboudziekenhuis worden dertig bedden ter beschikking gesteld voor de behandeling van chronisch dermatologische patiënten. Vanaf 1 november 1964 functioneert de dermatologische kliniek 'De Papelberg' als zelfstandige ziekenhuisafdeling van Dekkerswald.


1967
Dekkerswald intensiveert de samenwerking met het St. Radboudziekenhuis en verklaart zich bereid haar specifieke taken in de gezondheidszorg in samenwerking met de Faculteit Geneeskunde van de Katholieke Universiteit mede te richten op onderwijs en wetenschappelijk onderzoek.


1969
Op Dekkerswald bruist het van de bouwactiviteiten. Zo wordt het middengedeelte van het hoofdgebouw ingrijpend verbouwd. Verder bestaan er plannen voor de uitbreiding van Astma-centrum Eijkeloord en de uitbreiding van de dr. Van Spanje Kliniek. De investeringen bedragen in totaal zo'n tien miljoen gulden. Op 5 juni wordt verpleegstersflat de 'Kentering' geopend. Het gebouw heeft ook een sportzaal en werkplaatsen voor de technische dienst.


1974
Geneesheer-directeur dr. A.M.W. Hekking gaat met pensioen. Hij is sinds 1945 aan Dekkerswald verbonden geweest. Zijn collega hoofd-longarts C. Jongerius neemt de functie van Hekking tot 1980 waar als 'dirigerend geneesheer', waarna hij in 1980 tot medisch-directeur werd benoemd.


1976
Op 1 augustus wordt het Astma-centrum Eijkeloord gesloten vanwege de sterke daling van het aantal jeugdige astma-patiënten. De kinderastma-polikliniek wordt ondergebracht in de dr. Van Spanje Kliniek.


1979
Dekkerswald sluit een nieuw samenwerkingsakkoord met het Sint-Radboud ziekenhuis/Katholieke Universiteit Nijmegen. In de praktijk functioneert nu één universitair longcentrum op twee locaties met één staf onder leiding van de longarts en hoogleraar in de longziekten C. Jongerius.


1982
Een versnelde beddenreductie in de gezondheidszorg bedreigt de drie ziekenhuisafdelingen van Dekkerswald met opheffing. Het voorstel van de minister van Volksgezondheid en Milieuhygiëne veroorzaakt de nodige onrust. Bestuur, directie en medische staf maken hun ongenoegen kenbaar over de ongenuanceerde wijze waarop deze maatregel juist voor Dekkerswald werd afgekondigd.


1986
Dr. C.L.A. van Herwaarden volgt C. Jongerius op als medisch directeur van de dr. Van Spanje Kliniek. Van Herwaarden wordt tevens tot buitengewoon hoogleraar in de longziekten aan de Katholieke Universiteit benoemd.


1987
De staatssecretaris stelt het ziekenhuisplan voor de regio Nijmegen vast. Een en ander betekent voor twee ziekenhuisafdelingen van Dekkerswald een reductie van achttien bedden.
Het initiatief om van Dekkerswald het hartchirurgisch centrum van Nijmegen te maken kreeg een plaats 'in de welbekende ladenkast', aldus een teleurgestelde secretaris in zijn jaarverslag over 1986.


1991
Het grondig gerenoveerde Universitair Longcentrum Dekkerswald, de nieuwe benaming van de dr. Van Spanje Kliniek, wordt officieel geopend.


1996
In maart vindt na langdurig beraad de definitieve ontvlechting plaats van de moederstichting (Stichting Katholieke Herstellingsoorden), de overkoepelende stichting van Medisch Centrum Dekkerswald en van Revalidatiecentrum Heliomare.


1998
Met ingang van 4 september is de fusie tussen de Stichting Medisch Centrum Dekkerswald , De Stichting Wonen en Zorg Nijmegen e.o. en de Wijchense Stichting voor Behuizing van Ouderen een feit geworden. De nieuwe stichting draagt de naam 'Habicura'.


2003
Het universitair Longcentrum Dekkerswald gaat, ter voorbereiding van een fusie met het UMC St.Radboud, verder in een eigen stichting ULCD.